Enis Doko'nun "Hadisleri ve Tradisyonel İslâmî Literatürü İnkar ve Te'vil Etmeden" Evrim-İslâm Sentezi Senaryoları

Enis Doko'nun "Hadisleri ve Tradisyonel İslâmî Literatürü İnkar ve Te'vil Etmeden" Evrim-İslâm Sentezi Senaryoları

1. Senaryo 

 “Hz. Adem’in cesedi cennette topraktan doğrudan yaratılmış, daha sonra ruhu cennetten ayrılıp dünyaya gönderilmiş ve evrimleşmiş bir canlının içine girmiş olamaz mı?” deniliyor. 

 🔹 Bu durumda biz, içine Hz.Adem'in ruhu girmiş olan; ama topraktan değil de, evrimden gelen bir cesedin soyundan gelmiş oluyoruz. Topraktan yaratılan cesed, cennette kaldı çünkü. 

 Evet Hz.Adem’in ruhunun girdiği bir cesetten gelmiş oluyoruz ama, güya atamız olan Hz.Adem ruhlu o cesed, topraktan gelmediği için bizim atamız olan "bu Adem" topraktan gelmiş olmuyor. 

Bu da "Hepiniz Adem'densiniz, Adem ise topraktandır." hadisi ile çelişiyor. 

Çünkü hepimizin soyundan geldiği o Adem, cennette topraktan gelen Adem değil, dünyada evrimden gelen Adem oluyor. 

Soy, cesedden gelir, ruhtan değil. Soyumuzun dayandığı cesedin içinde Hz. Adem'in ruhunun olması, o cesedin "topraktan gelmediği" gerçeğini değiştirmiyor. Soyumuzun geldiği o cesed, topraktan değil de evrimden geldiği için "Soyumuzun kendisine dayandığı Adem'in" topraktan olduğu hadisiyle çelişiyor. 

Bu senaryoda; soyumuzun kendisine dayandığı dünyadaki Adem değil, soyumuzun kendisine dayanmadığı cennetteki Adem topraktan. Bir tane Adem'in topraktan geldiğini kabul etseniz ne çıkar, o Adem bizim "soyumuzun dayandığı Adem" olmadıktan sonra? 

Yani hadisi te'vil veya inkar etmediğiniz sürece bu senaryo ile uzlaştıramazsınız. Oysa Enis Doko, hadisi, geleneksel yorumu "te'vil etmeden" evrim ile uzlaştırma iddiasındaydı. 

 

2.Senaryo

Cennette topraktan doğrudan yaratıldıktan sonra, ikinci kez dünyada evrimsel süreçle ayrı olarak yaratılmış olamaz mı? Denilmiş.

🔹 Bu durumda da yine biz, cennetteki; topraktan yaratılan Hz. Adem’in değil, ikinci kez dünyada evrimsel süreçle yaratılan Hz. Adem’in soyundan gelmiş oluyoruz. Yani hepimizin soyundan geldiği o Adem, dünyada evrimden gelen Adem oluyor, cennette topraktan gelen Adem olmuyor. Oysa hadis "Hepimizin soyundan geldiği Adem'in" topraktan olduğunu söylüyor. 

Evet; bu senaryoda topraktan yaratılan bir Adem var; ama işte topraktan yaratılan bu Adem, bizim kendisinin soyundan geldiğimiz Adem değil, soyundan gelmediğimiz Adem. Evet; bu senaryoda soyundan geldiğimiz bir Adem var, ancak bu sefer de soyundan geldiğimiz bu Adem, topraktan gelen Adem değil. 

Her türlü yine "Hepiniz Adem'densiniz, Adem ise topraktandır." hadisinde söyleyendiği gibi; kendisinden geldiğimiz ikinci Adem değil, kendisinden gelmediğmiz ilk Adem, topraktan oluyor. Ve hadisle çelişmiş oluyor. 

3.Senaryo

“Hz. Adem cennette yaratılmış, dünyaya orada başka insan yokken gönderilmiş, torunları olmuş ve asırlar sonrasında Hz. Adem’in torunları ile dünyada evrimleşmiş ilk insanlar evlenmiş ve nesil öyle devam etmiş olamaz mı?” denilmiş. 

🔹 İki sebepten olamaz. Birincisi; o ilk evrimleşen insanların atası Hz. Adem olmuyor bu sefer.

O evrimleşmiş ilk insanlar “Sizi tek nefisten yarattı.” Ayetindeki “tek nefis” denilen Hz. Adem’den gelmedikleri için ayetle çelişmiş oluyor. Diyelim ki; o tek nefis bir şahıs, tarihi bir kişilik değil de; "öz, asıl, topluluk" gibi soyut anlamlara sahip bi tabir olsun. Bu durumda da yine aynı öz, aynı asıl, aynı topluluktan gelmiş olmuyorlar Hz. Adem'in nesli ile evrimleşmiş ilk primatın nesli.

"Sizi tek nefisten.." diyen ayetteki “Siz” zamiri ile Kur’an’ın indirildiği dönemdeki insanlar kastediliyor denilirse de, bu durumda da;

Ayetin siz dediği insanlar “tek nefis” ten gelmiş olmuyor, “çok nefis” ten gelmiş oluyorlar. (Oluyoruz.)

Oysa ayet “tek nefis” diyor özellikle.

İsterse bu nefis tek bir kişi anlamında değil de; "öz, asıl, topluluk" gibi anlamlarda kullanılmış olsun, farketmez. Sonuçta yine tek bir özden değil; iki özden, tek bir asıldan değil; iki asıldan, tek bir topluluktan değil; iki topluluktan gelmiş oluyoruz.

Dolayısıyla bu ayet ve hadislerin Enis Doko'nun iddia ettiğinin aksine “te’vilsiz, geleneksel yorumları ile” ile alındığında evrimle uzlaştırılması mümkün değil.

Uzlaşı için bin dereden su getirilip, ayet ve hadislere 40 takla attırılması gerekir, nitekim bilimsel bir yasa olmaktan çok uzak bir faraziye uğruna İlâhî kelama keyfî anlam giydiriyorlar da.

Özetle; Enis Doko'nun bu 3 senaryosu da diğer teistik evrimci çıkışları gibi geleneksel yorumla çatışıyor, oysa kendisi "geleneksel yorumla çatışmadan evrim-İslâm uzlaşısının mümkün olduğunu ispat edeceğini" iddia etmişti. 

Ki 3.Senaryo "Te'vil" ile bile İslâm-evrim Sentezi kuramıyor, o ayrı konu.